โผรายชื่อสถานีรถไฟสายปากน้ำ จากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ

heerchai · Posted: 29/09/2008 8:15 am Post subject:

ปลายทางสถานีปากน้ำ เป็นอาคารพาณิชย์ตามแนวยาวตลอด ไม่เหลือเค้าโครงเดิมเสียเลย ถ้ำจำไม่ผิดปัจจุบันเป็นที่ดินของราชพัชดุ ครับ Cool

Wisarut · Posted: 08/10/2008 9:45 am Post subject:

ฝันที่รอคอยของชาวปากน้ำ หัวรถจักร"สำโรง" รถไฟสายแรกเมืองไทย
มติชน 7 ตุลาคม 2551

Click on the image for full size

จากข้อมูลในหนังสือ "รถไฟไทย" เขียนโดย ส.พลายน้อย กล่าวไว้ว่า ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 4 ปรากฏมีชาวต่างประเทศสนใจที่จะมาลงทุนก่อสร้างทางรถไฟในประเทศไทย โดยในปี พ.ศ.2402 นายไวซ์ (Wise) แห่งบริษัทลอยด์ (Lloyd Company) ชาวอังกฤษ ได้มีหนังสือกราบบังคมทูลมายังพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อขอสัมปทานสร้างทางรถไฟข้ามคอคอดกระ จ.ระนอง

แต่ด้วยความที่เป็นชาวอังกฤษ หนึ่งในประเทศที่มีนโยบายขยายอาณานิคมในเอเชีย รัชกาลที่ 4 จึงไม่ทรงตอบตกลง

จนกระทั่งสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 มีชาวต่างประเทศมาขออนุญาตสร้างทางรถไฟสายปากน้ำ โดยเริ่มต้นที่บริเวณหน้าสถานีหัวลำโพง ไปสิ้นสุดที่ปากน้ำ จ.สมุทรปราการ

ทางรถไฟสายนี้จึงเป็นทางรถไฟสายแรกในเมืองไทย ที่ก่อตั้งขึ้นโดยเอกชน ในรูปแบบของบริษัท เรียกกันในสมัยนั้นว่า "กอมปานีรถไฟ" หรือ "บริษัทรถไฟปากน้ำ" มีการทำสัญญาการสร้างทางรถไฟสายปากน้ำ-หัวลำโพง เมื่อวันที่ 13 กันยายน พ.ศ.2429 มีผู้แทนพระองค์ (พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงเทวะวงศ์วโรปการ เสนาบดีผู้ว่าการต่างประเทศ) และ แอลเฟรด ยอนลอบตอด เยฟอานีเอช (พระนิเทศชลธี ช่างทำแผนที่ทะเล) กับ อังเดร เดอ ริเชอลิเออร์ ชาวเดนมาร์ก (พระยาชลยุทธโยธิน กับตันเรือพระที่นั่งเวสาตรี)

ฝ่ายสยามได้คัดเลือกผู้ถือสัมปทานอย่างระมัดระวัง ด้วยเหตุผลผู้ถือหุ้นเป็นชาวยุโรปชาติเป็นกลาง เป็นประเทศที่ไม่มีนโยบายการขยายเมืองขึ้น

เมืองสมุทรปราการอยู่ไม่ไกลจากเมืองหลวงมากนัก หากมีเหตุร้าย ฉุกเฉิน ทางระบบขนส่งรถไฟใดๆ ก็สามารถเดินทางมาระงับได้ทันท่วงที ในกรณีหากเกิดภัยสงครามใดๆ ฝ่ายสยามสามารถใช้รถไฟสายนี้เป็นประโยชน์ในการขนส่งใดๆ ก็ได้ ตามพระราชอัธยาศัย

Click on the image for full size

สถานีปากน้ำสมัยมีรถไฟฟ้าจากนิปปอนชาเรียว (พ.ศ. 2492-93)

กอมปานีรถไฟ (บริษัทรถไฟปากน้ำ) จะต้องเก็บโบกี้รับเสด็จพิเศษ สำหรับการเสด็จพระราชดำเนินของพระเจ้าอยู่หัว และพระบรมวงศานุวงค์ทุกพระองค์ตลอด 24 ชั่วโมง

ในช่วงแรกของการดำเนินการก่อสร้างรถไฟสายปากน้ำนั้น เกิดปัญหามากมายในเรื่องการสำรวจพื้นที่ จนในปี พ.ศ.2434 จึงได้มีการเริ่มต้นลงมือก่อสร้าง โดย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จ เสด็จพระราชดำเนินทรงแซะพื้นที่ซึ่งได้กำหนดเป็นทางรถไฟพระฤกษ์พอสังเขป โดยได้ดำรัสพระราชทานในที่ประชุมด้วย ว่า

"..การซึ่งได้ลงมือทำครั้งนี้เป็นครั้งแรกที่จะพึงขึ้น และการนี้เราได้หวังใจมาช้านานว่า ถ้าการสำเร็จแล้วคงจะเป็นประโยชน์เจริญขึ้นแก่บ้านเมืองเป็นอันมาก เพราะฉะนั้นเราจึงขอแสดงความยินดี แลขอบใจกอมปานีที่ได้ช่วยกันในการนี้?"

11 เมษายน พ.ศ.2436 (ร.ศ.112) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินโดยเรือพระที่นั่งมหาจักรี กลับจากการแปรพระราชฐาน ณ เกาะสีชัง เพื่อทรงสักการบูชาองค์พระสมุทรเจดีย์กลางน้ำ เสร็จแล้วเสด็จทางเรือกรรเชียง เพื่อทรงประกอบพิธีเปิดบริการรถไฟสายปากน้ำ ทรงเจิมที่หัวจักรรถไฟ แล้วเสด็จขึ้นประทับบนขบวนรถไฟพระที่นั่ง พอเวลา 5 โมงเช้า นายกลได้เปิดหวูดใช้รถจักรแล่นรถไฟจูงรถพระที่นั่งขึ้นมาตามทางรางเหล็ก จากสะเตชั่นปากน้ำ ถึงสะเตชั่นที่พักหัวลำโพง เวลา 5 โมง 45 มินิต

ค่าโดยสารรถไฟไปกลับ 1 บาท ตลอดระยะทางมี 10 ระยะ (10 สถานี) คิดระยะละ 1 เฟื้อง จากสถานีหัวลำโพง รถจะหยุดรับส่งผู้โดยสารที่ศาลาแดง ก่อนจะผ่านสถานีบ้านกล้วย สถานีพระโขนง สถานีบางนา สถานีสำโรง สถานีศีรษะจระเข้ สถานีบางนางเกรง สถานีมหาวงษ์ แล้วก็ไปสิ้นสุดปลายทางเป็นโรงสังกะสีขนาดใหญ่ที่ปากน้ำ จ.สมุทรปราการ

Click on the image for full size

โรงเก็บรถไฟฟ้าสายปากน้ำ

รถไฟสายแรก

แต่แล้วเหตุการณ์ก็ไม่คาดคิด เกิดเหตุวิกฤตระหว่างไทยกับฝรั่งเศสรุนแรงขึ้น รัชกาลที่ 5 จึงต้องทรงเร่งรัด และทรงช่วยแก้ไขปัญหาต่างๆ ด้วยพระองค์เอง ด้วยทรงมีพระราชวินิจฉัยว่า จะต้องตระเตรียมรถไฟไว้สำหรับการขนส่งกำลังพลและยุทธปัจจัย ไปตั้งมั่นที่ปากน้ำเจ้าพระยา

แล้วเหตุการณ์ก็เป็นไปดังที่ท่านทรงคาดการณ์ไว้ หลังจากที่มีการเปิดบริการรถไฟสายปากน้ำได้เพียง 3 เดือน ฝรั่งเศสก็ส่งเรือรบบุกเข้ามา จนเกิดการสู้รบกันที่ปากน้ำเจ้าพระยา เมื่อวันที่ 13 กรกฎาคม พ.ศ.2436

การรบที่ปากน้ำเป็นไปอย่างดุเดือด หัวจักรรถไฟขบวนสุดท้ายในวันนั้นถูกลูกหลงจากปืนไม่ทราบว่าเป็นของฝ่ายไทย หรือฝ่ายฝรั่งเศส มีผู้โดยสารเสียชีวิตหนึ่งราย บาดเจ็บหนึ่งราย และมีแม่เฒ่าหัวใจวาย เสียชีวิตไปอีกหนึ่งราย การสู้รบครั้งนั้นฝ่ายไทยสามารถจมเรือรบฝรั่งเศสจมลงปากอ่าวไทยจนสำเร็จ

ด้วยระยะเวลาบริษัทรถไฟปากน้ำ ได้รับสัมปทานรถไฟสายปากน้ำ เป็นเวลา 50 ปี โดยสิ้นสุดการดำเนินการในปี 2479 ช่วงระยะเวลา 50 ปี มีรายงานการล้ม (ตกราง) เท่าที่มีหลักฐานจากหนังสือจดหมายเหตุอย่างต่ำ 3 ครั้ง

หลังจากหมดสัญญา บริษัทรถไฟปากน้ำได้ขายหัวจักรไอน้ำ "สำโรง" ให้กับ บริษัทฮิปเส็ง (Heip Seng) ซึ่งเป็นเจ้าของโรงเลื่อย ไว้ขนส่งไม้จากภาคเหนือ หัวจักร "สำโรง" ถูกใช้งานอย่างหนัก จากที่เคยขนส่งผู้โดยสารวันละ 6 เที่ยว ต้องมาขนส่งท่อนซุง และไม้ต่างๆ จากภาคเหนือตลอดทั้งวันทั้งคืน จนกิจการลากซุงและขนซุงถูกยกเลิกไป สำโรงจึงถูกโละขายต่อไปให้กับโรงงานน้ำตาลที่จังหวัดอุตรดิตถ์

หัวจักรสำโรง ถูกใช้งานอย่างหนักอีกครั้ง คราวนี้ถูกโรงงานน้ำตาลนำไปใช้ลากอ้อย ซึ่งแต่ละโบกี้มีอ้อยเรียงกันสูงและหนักกว่าพวกรถสิบล้อขนอ้อย ในปัจจุบันเสียอีก หัวรถจักรสำโรงถูกนำไปใช้งานกิจการโรงงานน้ำตาลอีกหลายสิบปี จนกระทั่งปลดระวาง

เรื่องราวของ "หัวจักรสำโรง" ถูกเก็บเงียบ โดยไม่มีใครทราบมาตลอด 70 ปีที่ผ่านมา จนกระทั่งมีชาวต่างประเทศที่อาศัยอยู่ในเมืองไทย คือ "ริชาร์ต บาร์โรว" ให้ความสนใจ และติดตามค้นคว้า ทำให้เราได้ภาพหัวรถจักรโบราณ "สำโรง" มาให้ชมกันในปัจจุบัน

ขณะที่ทาง สัมพันธ์ เตชะเจริญกุล นายกเทศมนตรี นครสมุทรปราการ มีโครงการจะดำเนินการก่อสร้างอนุสรณ์สถาน ในการรำลึกถึงรถไฟสายแรกของประเทศไทย ที่กำเนิด ณ เมืองสมุทรปราการ โดยคัดเลือกจากสถานที่ซึ่งเคยอยู่ในอาณาเขตเดิม หรือใกล้เคียงสถานีปากน้ำที่สุด จนในที่สุด ก็ได้สถานที่เหมาะสม คือ บริเวณศาลาช็อปปิ้ง ซึ่งตรงข้ามกับสถานีปากน้ำเก่า อยู่ห่างจากสถานีเดิมเพียง 10 เมตร

"ทางเทศบาลนครสมุทรปราการ โดยความร่วมมือจากทั้งทางภาครัฐ และภาคเอกชน ได้ติดตามค้นหาจนพบหัวจักรรถไฟดั้งเดิมแล้ว แต่ก็ติดปัญหาที่เจ้าของหัวจักรในปัจจุบัน ยังไม่เห็นความสำคัญที่จะคิดขาย หรือบริจาคหัวจักรไอน้ำดังกล่าว อย่างไรก็ตาม จะค่อยๆ ใช้ความพยายามในการนำหัวจักรรถไฟสายปากน้ำกลับมาตั้งอยู่ ณ อนุสรณ์สถานรถไฟสายปากน้ำ เพื่อสร้างความภาคภูมิใจการเป็นรถไฟสายแรกของประเทศไทยแก่ชาวสมุรปราการ ในระยะอันใกล้นี้"

Mongwin · Posted: 08/10/2008 9:50 am Post subject:

พอจะทราบไหมครับ
ว่าหมุดหลักฐานทางตันด้านหัวลำโพง ของสถานีหัวลำโพงของรถไฟปากน้ำ
ปัจจุบันยังมีให้เห็นไหมครับ เคยได้อ่านมาว่ามีการสร้างไว้ด้วยครับเมื่อยกเลิกการเดินรถ

Wisarut · Posted: 08/10/2008 9:53 am Post subject:

black_express · Posted: 08/10/2008 10:41 am Post subject:

ตามภาพครับ อ.หม่อง

Mongwin · Posted: 08/10/2008 10:54 am Post subject:

ขอบคุณมากครับคุณวิศรุตและพี่ตึ๋ง ผมไม่เคยเห็นมาก่อนเลย
ภาพที่พี่ตึ๋งนำมาให้ชม ใช่ตำแหน่งเดิมหรือเปล่าครับ
ถ้าไม่ใช่
เหตุใดหมุดหลักฐานจึงไม่อยู่ที่เดิม Question

รบกวนขอคำตอบแบบเป็นทางการก็ได้ครับ Rolling Eyes

(เช่น รื้อสร้างถนน ฯลฯ)
-------------------------------------------------------
นึกถึงพื้นที่ตรงอาคารสถานีรถไฟบางบัวทอง
เอาแผนที่เก่าทับบน Google Earth ปรากฏว่า...
ชานชาลาสถานี
ปัจจุบันคือป้ายรถเมล์ขสมก.และรถเมล์ท้องถิ่น
หน้าตลาดสดนั่นเองครับ
แม้ไม่เหลือร่องรอย แต่ก็ดีใจที่ยังใช้ประโยชน์แบบเดิมอยู่
จากรถไฟกลายเป็นรถเมล์

ไม่เหมือนสถานีรถไฟปากน้ำ ที่กลายเป็นอาคารพาณิชย์

black_express · Posted: 08/10/2008 12:14 pm Post subject:

หมุดนี้แต่เดิม การรถไฟฯ สร้างไว้เพื่อแสดงถึงตำแหน่งที่ตั้งสถานีหัวลำโพง ต้นทางรถไฟสายปากน้ำ บริเวณหัวถนนพระรามที่ 4 สี่แยกเชิงสะพานเจริญสวัสดิ์ ๓๖ ที่ ข้ามคลองผดุงกรุงเกษม ซึ่งปัจจุบันได้ขยายผิวจราจรโดยทับแนวทางรถไฟเดิมและถมคลองหัวลำโพงไปหมดแล้ว เหลือติ่งไว้ที่คลองเตยแถวถนนอาจณรงค์ ใกล้ ม. กรุงเทพ

ช่วงก่อสร้างระบบขนส่งมวลชนรถไฟฟ้าใต้ดิน จำเป็นต้องใช้บริเวณพื้นที่ดังกล่าว จึงได้รื้อหลักหมุดที่ระลึกแห่งนี้ออก และทางชมรมเรารักรถไฟในขณะนั้น ได้นำมาตั้งแสดงที่หอเกียรติภูมิรถไฟ จนถึงทุกวันนี้

สำหรับที่มาที่ไปมากกว่านี้ ต้องรอป๋าณัฐมาขยายความเอาเองเน้อ... Cool

Mongwin · Posted: 08/10/2008 10:20 pm Post subject:

ขอบคุณครับพี่ตึ๋ง
หมุดหลักฐานคงไม่มีโอกาสกลับไปอยู่ที่เดิมเสียแล้วมั้งครับ Sad

อันนี้เป็นภาพถ่ายทางอากาศวันที่ 24 ธ.ค. 2495 บริเวณท่าเรือคลองเตย กล้วยน้ำไท
สังเกตเห็นคันทางรถไฟสายปากน้ำเป็นเส้นขาวๆ เลียบคลองหัวลำโพงอย่างชัดเจนครับ

(ภาพโดย กรมแผนที่ทหาร โครงการ World Wide Survey)