การเสด็จประพาสทางรถไฟ สมัย ร. ๖

[Wisarut]

5 กุมภาพันธ์ 2462 (นีบอย่างใหม่ พ.ศ. 2463) เสด็จประทับรถไฟพระที่นั่งจากสถานนีบางกอกน่อยไปยังสถานีบ้านโป่งแล้วตรงไปยังค่ายหลวงบ้านโป่ง

เมื่อมีการแพ้ชนะก็ต้องมีการชุนุมพลเพื่อรับฟังพระบรมราชโชวาท โดยไม่เลือกเวลาและสถานที่ ขณะทอดพระเนตรการซ้อมรบนั้น ได้ประทับรถยนต์พระที่นั่งไปตามทางเกวียน หรือทุ่งนา และเสวยพระกระยาหารกันกลางทุ่งหรือในหมู่บ้าน

13 กุมภาพันธ์ 2462 เริ่มการซ้อมรบใหญ่

20 กุมภาพันธ์ 2462 สรุปผลการซ้อมรบใหญ่ มีการเลี้ยงรื่นเริง ทั้ง ดัมคลัมโบ (ละคอนปริศนา) ของเจ้าคุณประสิทธิ์ศุภการ (เจ้าพระยารามราฆพ) และ ละคอนพูดเชิงภาพยนตร์ เรื่อง สร้อยคอไข่มุก ของพระเจ้าอยู่หัว ละคอนนี้มี 19 ฉาก

21 กุมภาพันธ์ 2462 เสด็จจากค่ายหลวงโพธารามไปยังนครปฐม ... กลับพระราชวังสนามจันทร์

[Wisarut]

16 เมษายน 2464 รถไฟพระที่นั่งออกจาก สถานีบางกอกน้อย ถึงราชบุรี เวลา 1545 ( 3.45 หลังเที่ยง ) เสด็จลงจากรถไฟประทับ เสวยที่ชานชลาสถานี ซึ่งจัดไว้เป็นที่รับเสด็จ มีข้าราชการที่ตามเสด็จได้รับพระราชทานเลี้ยงด้วย ประทับอยู่ที่ราชบุรี จนเวลา 1715 ( 5.15 หลังเที่ยง ) จึงเสด็จต่อยังเพชรบุรี เพื่อประทับที่ค่ายหลวงที่หาดเจ้าสำราญ

9 พฤษภาคม 2464 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จกลับจากเพชรบุรี ไปยังกรุงเทพ ถึงราชบุรีเวลา 1400 ( 2.00 หลังเที่ยง ) เสด็จลงจากรถไฟ ประทับเสวยที่ชานชลาสถานีซึ่งจัดไว้เป็นที่รับเสด็จ มีข้าราชการที่ตามเสด็จได้รับพระราชทานเลี้ยงด้วย หลังจากเสวย ได้พระราชทานเครื่องราชอิสริยภรณ์ให้ข้าราชการมณฑลราชบุรี ที่จัดการที่รับเสด็จซึ่งยังไม่ได้รับพระราชทานในครั้งก่อน เป็น เบญจมภรณ์ช้างเผือก 1 นาย เหรียญทองช้างเผือก 1 นาย เหรีญรัตนาภรณ์ชั้นสี่ จำนวน 2 นาย ครั้นเวลา 1600 ( 4.00 หลังเที่ยง ) จึงประทับรถไฟพระที่นั่งกลับพระนคร

ปลายมกราคม ต่อ กุมภาพันธ์ 2464 ( นับอย่างใหม่ปี 2465 ) เสด็จพระราชดำเนินจาก สถานีบางกอกน้อย ไปยังสถานีนครปฐม จากนั้น จึงประทับแรมที่พระราชวังสนามจันทร์ มีการซ้อมย่อยที่สนามจันทร์ ก่อนการซ้อมรบใหญ่ที่ค่ายหลวงบ้านโป่ง

วันที่ 7 - 21 กุมภาพันธ์ 2464 ทอดพระเนตรการซ้อมรบที่ค่ายหลวงบ้านโป่ง โดยประทับรถยนต์พระที่นั่ง จากพระราชวังสนามจันทร์ไปยัง ค่ายหลวงบ้านโป่ง โดยถนนทรงพล ( สร้างเมื่อปี 2458 ) ระหว่างการรบได้พระราชทานนาฬิกาข้อมือ ให้ฝ่ายชนะ คนละเรือน

22 กุมภาพันธ์ 2464 โปรดให้ลูกเสือแยกย้ายกันกลับ และพระองค์เสด็จจากค่ายหลวงโพธาราม ใดยรถไฟพระที่นั่ง ยังพระราชวังสนามจันทร์

[Wisarut]

ปลายมกราคม 2466 ( นับอย่างใหม่ 2467 ) เสด็จพระราชดำเนินจากสถานีบางกอกน้อย ไปยังนครปฐม จากนั้น จึงประทับแรมที่พระราชวังสนามจันทร์

29 มกราคม 2466 เเสด็จจากพระราชวังสนามจันทร์ เวลา 1600 ถึงค่ายหลวงบ้านโป่ง 1800 ประทับแรมที่ค่ายหลวงบ้านโป่ง

30 มกราคม 2466 เสด็จตรวจที่พักค่ายหลวงบ้านโป่ง

ระหว่างนั้นมีการแข่งขันฟุตบอลในคณะเสือป่า ก่อนจะมีการซ้อมรบ

29 กุมภาพันธ์ 2466 เวลา 1600 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงรถยนต์พระที่นั่ง จากค่ายหลวงโพธาราม กลับยังพระราชวังสนามจันทร์ ก่อนจะเสด็จกลับพระนคร

[Wisarut]

ปลายมกราคม ต่อเดือนกุมภาพันธ์ 2467 ( นับอย่างใหม่ 2468 ) เสด็จพระราชดำเนินจากสถานีบางกอกน้อย ประทับแรมที่ พระราชวังสนามจันทร์

3 กุมภาพันธ์ 2467 เวลา 1650 เสด็จจากพระราชวังสนามจันทร์ ถึงบ้านโป่ง 1800 ประทับค่ายหลวงบ้านโป่ง

10 กุมภาพันธ์ 2467 วันนี้พระเจ้าอยู่หัวรีบเสด็จกลับพระนครเพื่อรดน้ำพระศพ พลเรือเอก สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธ กรมหลวงนครราชสีมาผู้เสด็จทิวงคตด้วยพระโรควักกะพิการเจือด้วยปอดบวม เมื่อวันที่ 9 กุมภาพันธ์ 2467

เมื่อสรงน้ำพระศพแล้วเรียบเสด็จกลับค่ายหลวงบ้านโป่งทันทีด้วยรถไฟพิเศษในเวลาค่ำ

ช่วงเวลานั้นเกิดกรณีอื้อฉาว เพราะความไม่ลงรอยระหว่างเสือป่าจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กับบรรดาครูฝึก ทำให้มีการปล่อยข่าวว่าเสือป่าจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ก่อการจลาจล สมควรถูกลงโทษหนัก ... ที่สุด มีเสือป่า 4 นาย จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยถูกส่งตัวกลับโดยรถไฟชั้น 3 พร้อมโดนปรับให้ซ้ำชั้น 3 คนและให้คัดชื่อออกจากทะเบียนมหาวิทยาลัย แต่ที่สุดหลังจากที่ได้ขออุทธรณ์ผ่านกรมขุนสงขลานครินทร์ ที่สุดก็ได้รับพระมหากรุณาธิคุณให้กลับเข้าสอบไล่ปลายปีได้ แต่นายที่โดนให้คัดชื่อออกนั้นได้รับบำเหน็จคือ ให้เข้ารับราชการได้ทันที แทนการโดนคัดชื่อออก

วันที่ 3 มีนาคม 2467 เสด็จพระราฃชดำเนินด้วยรถพระที่นั่งจากค่ายหลวงบ้านโป่ง ไปยังพระราชวังสนามจันทร์ ... นี่เป็นการประลองยุทธ์เสือป่าครั้งสุดท้าย ....

[Wisarut]

4 มกราคม 2450 (รศ. 126) สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ เดินทางจากกรุงเทพโดยทางรถไฟถึงสเตชั่นเมืองปากน้ำโพแล้วประทับเรือไปยังเมืองกำแพงเพชร

6 มีนาคม 2450 เวลา 1215 รถไฟที่พาสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชมาถึงสเตชั่นเมืองพิจิตร ลงจากรถไฟ เนไปไม่ไกลนักถึงพิจิตรสโมสรซึ่งเจ้าเมืองได้จัดไว้

9 มีนาคม 2450 เวลา 0900 รถไฟพิเศษ ออกจากเมืองพิจิตร

เวลา 1135 ถึงสเตชั่นปากน้ำโพ หยุดพักราว 20 นาที
เวลา 1755 ถึงสเตชั่นสามเสน (สถานีจิตรลดา) รวมเวลาเดินทาง เที่วเมืองพระร่วง 65 วัน

[Wisarut]

13 มิถุนายน 2463 เวลา 1350 ทูลกระหม่อมเล็ก (เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนารถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานารถ) เสด็จทิวงคตด้วยอาการไข้หวัดใหญ่

16 มิถุนายน 2463 เชิญพระศพขึ้นรถปืนใหญ่
เวลา 0715 รถไฟพิเศษที่ขนพระศพทูลกระหม่อมเล็กกลับสยามออกจากสถานี Tank road เมืองสิงคโปร์ เมือ่รถไฟผ่านสถานี canning road มีการยิงปืนใหญ่ 37 นัดเท่าพระชนมายุจากป้อม Canning ที่อยู่ใกล้เคียง เมื่อรถไฟผ่านยะโฮร์ สุลต่านรัฐยะโฮร์ ได้ตั้งกองเกียรติยศ

17 มิถุนายน 2463รถไฟพิเศษที่ขนพระศพทูลกระหม่อมเล็กกลับสยามมาถึงสงขลา กระมขุนลพบุรี (อุปราชภาคใต้) ตั้งกองเกียรติยศ มีการเชิญพระโกษไปตั้งที่เมืองสงขลา
เวลา 0900 รถไฟพิเศษที่ขนพระศพทุลกระหม่อมเล็กกลับสยามออกจาก สถานีสงขลา

18 มิถุนายน 2463 เวลา 0220 รถไฟพิเศษที่ขนพระศพทุลกระหม่อมเล็กกลับสยามถึงสถานีชุมพร ประทับแรมคืนที่ชุมพร

19 มิถุนายน 2463 เวลา 1000 รถไฟพิเศษที่ขนพระศพทูลกระหม่อมเล็กกลับสยามออกจากสถานีชุมพร
เวลา 1645 รถไฟพิเศษที่ขนพระศพทุลกระหม่อมเล็กกลับสยามถึงสถานีเพชรบุรี ประทับแรมคืนที่เพชรบุรี

20 มิถุนายน 2463 เวลา 0852 รถไฟพิเศษที่ขนพระศพทูลกระหม่อมเล็กกลับสยามออกจากสถานีเพชรบุรี
เวลา 1600 รถไฟพิเศษที่ขนพระศพทุลกระหม่อมเล็กกลับสยามถึงสถานีบางกอกน้อย ร.6 เสด็จมารับพระศพขึ้นประดิษฐาน ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

[Wisarut]

ปี 2454 พระเจ้าพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบวรเดช เสด็จตรวจราชการ มณฑลภาคอีสานโดยเดินทาง ดังนี้

กรุงเทพฯ – นครราชสีมา – อุดรธานี – นครพนม – มุกดาหาร – อํานาจเจริญ – ม่วงสามสิบ – อุบลฯ – นครราชสีมา – กรุงเทพฯ

งานนี้ขึ้นรถไฟจากกรุงเทพ ไป โคราชแล้วทรงช้างไปอุดรธานี และนครพนม แล้ว ล่องเรือไปมุกดาหาร - อำนาจเจริญ - ม่วงสามสิบ แล้วทรงช้างไปเมืองอุบลก่อนประทับเรือ ไปตามฃลำน้ำมูลถึงท่าช้างแล้วทรงช้างไปโคราชก่อนกลับกรุงเทพ


ปี 2455 พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงอดิศรอุดมเดช เสด็จตรวจราชการ มณฑลภาคอีสานโดยเดินทาง ดังนี้

กรุงเทพฯ – นครราชสีมา – อุดรธานี – นครพนม –มุกดาหาร – อํานาจเจริญ – ยโสธร – คําเขื่อนแก้ว –เขื่องใน – อุบลฯ – ศรีสะเกษ – สุรินทร์ – บุรีรัมย์ –นครราชสีมา – กรุงเทพฯ


งานนี้ขึ้นรถไฟจากกรุงเทพ ไป โคราชแล้วทรงช้างไปอุดรธานี และนครพนม แล้ว ล่องเรือไปมุกดาหาร - อำนาจเจริญ - ม่วงสามสิบ แล้วทรงช้างไปเมืองอุบลก่อนทรงช้างไปศรีสะเกษ สุรินทร์ บุรีรัมย์ โคราชก่อนกลับกรุงเทพ

ปี 2456 พระยามหาอํามาตยาธิบดี (เส็ง วิริยศิริ) ปลัดทูลฉลองกระทรวงมหาดไทย ตรวจราชการตารมเส้นทางดังนี้

กรุงเทพฯ – นครราชสีมา – สุรินทร์ – บุรีรัมย์ – ศรีสระเกษ – อุบลฯ – ยโสธร – เสลภูมิ – ร้อยเอ็ด – มหาสารคาม – ขอนแก่น – นครราชสีมา – กรุงเทพฯ

ปี 2457 พล.ต. ม.จ.คํารบ ปราโมช ตรวจราชการแผนกตํารวจภูธร มณฑลนคราชสีมา มณฑล
อุดร มณฑลร้อยเอ็ด มณฑลอุบล

ปี 2458 สมเด็จพระเจ้า บรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ เสนาบดีกระทรวงกลาโหม ตรวจราชการ มณฑลนครราชสีมา มณฑลอุบล ซึ่งผลการตรวจราชการเป็นหนึ่งในเหตุผลที่จุดชนวนให้เร่งสร้างทางรถไฟสายอีสานต่อจากโรช

ปี 2460 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระชัยนาทนเรนทร ตรวจราชการด้านสาธารณสุข ตามเส่นทางดังนี้

กรุงเทพฯ – มณฑลอุบลฯ – พิบูลมังสาหาร – อุบลฯ – นครราชสีมา – กรุงเทพฯ

ปี 2461 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงกำแพงเพชรอัครโยธิน ผู้บัญชากรมรถไฟหลวง ตรวจราชการกรมรถไฟและกรมทาง โดยเสด็จตามเส้นทางต่อไปนี้

กรุงเทพฯ – นครราชสีมา – อุบลฯ – พิบูลมังสาหาร– ช่องเม็ก – อุบลฯ – นครราชสีมา – กรุงเทพฯ

นอกจากนี้ยังมีการตรวจราชการในปี 21461 เพิ่มเติมดังนี้

1. พระยาราชวินิจฉัย(อุทัยวรรณ อมาตยกุล)อธิบดีกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย เดินทางตรวจราชการ ภาคอีสานตามเส้นทางต่อไปนี้

กรุงเทพฯ – นครราชสีมา – ขอนแก่น – มหาสารคาม – ร้อยเอ็ด – ยโสธร – อุบลฯ – พิบูลมังสาหาร – อุบลฯ – นครราชสีมา - กรุงเทพฯ

2. พระยาศรีธรรมาธิราช ปลัดทูลฉลองกระทรวงมหาดไทย โปรดเกล้าฯแต่งตั้งเป็น
ข้าหลวงใหญ่ตรวจราชการชายแดนพระราชอาณาเขตติดต่อกับอินโดจีนฝรั่งเศส ร่วมกับ
ข้าหลวงใหญ่ฝรั่งเศส โดย เริ่มจากจังหวัดเชียงรายจนถึงจังหวัดอุบลฯ สุดเขตที่บ้านด่านปากมูล และตรวจราชการดูแนวเส้นเขตแดนที่เขาบรรทัดจรดลําน้ำงที่ลําน้ำโดมน้อยตกแม่น้ำมูล

พ.ศ. 2463 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงกำแพงเพชรอัครโยธิน ผู้บัญชากรมรถไฟหลวง ตรวจราชการตรวจการรถไฟสายตะวันออกเฉียงเหนือและทางรถยนต์สายพิบูลมังสาหาร – ช่องเม็ก

พ.ศ. 2466 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงกำแพงเพชรอัครโยธิน ผู้บัญชากรมรถไฟหลวง ตรวจราชการตรวจการรถไฟสายมณฑลอุดร

อ้างอิง: นางสาวอุศนา นาศรีเคน(Aussana Nasriken), การสร้าง “ความเป็น (ไทย) อีสาน” : ความคิด “การพัฒนา” อีสาน(The Construction of “(Thai) Isanness” : Thought of Isan Development),เวทีวิจัยมนุษยศาสตร์ไทยครั้งที่ ๒, โรงแรมโลตัสปางสวนแก้ว เชียงใหม่, 10-11 สิงหาคม 2548

http://www.human.cmu.ac.th/~thai/html2/usana.pdf

[black_express]

[Wisarut]

หลายสัปดาห์มานี้ได้มุดเข้าไปใน ห้องหลวงวิจิตรวาทการ หอสมุดแห่งชาติแล้วเจอกะ จดหมายเหตุพระราชกิจรายวันในพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเหล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งมีหลายเล่ม มีเรื่อง สนุกๆ มากมาย ที่อยากจะเล่า ... ตั้งแต่การ

1. ทำพิธีกลบาตรสุมเพลิง ตอนที่เกิดเหตุบ่าวไพร่ คลอดลูกหรือ ฆ่ากันตายในวังเจ้านาย ...
2. การนัดหยุดงานคนรถรางเมื่อมกราคม 2465
3. การ เสด็จพระราชดำเนินตามสถานีที่ต่างๆ ของ ล้นเกล้า ร.6 และ พระชายา


มาประเดิม ของดีกันดีกว่า

29 ธันวาคม 2462 เวลา 5.30 ลท (1700) พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จเปิดที่ว่าการกรมรถไฟหลวง ที่สร้างใหม่ เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ์ เสนาบดีกระทรวงคมนาคม และ พลเอกพระเจ้าน้องยาเธอกรมขุมกำแพงเพชรอัครโยธิน ราชองครักษ์ ผู้บัญชาการกรมรถไฟ ได้ถวายการต้อนรับ และ นำชมสถานีที่ต่างๆ ในอาคารกรมรถไฟ

จากนั้น พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยุ่หัวเสด็จประทับรถพระที่นั่งซึ่งกรมรถไฟหลวงได้จัดซื้อมาใหม่จากบริษัท เครเวน ซึ่งเข้าเทียบข้างที่ว่าการ ทรงเจิมรถพระที่นั่ง พระสงฆ์สวดชัยมงคลกถา ชาวประโคม ประโคมสังข์แตร ที่มาใหม่แทนรถพระที่นั่งเดิมก่อนประทับรถพระที่นั่ง จากนั้น รถไฟใช้จักรจูงรถพระที่นั่งไปยังสถานีจิตรลดา ทรงเจิมสถานีจิตรลดา พระสงฆ์สวดชัยมงคลกถา ชาวประโคม ประโคมสังข์แตร เสร็จแล้ว พระเจ้าอยู่หัว เสด็จลงประทับรถยนต์พระที่นั่ง เสด็จกลับ


เสียดายจริงๆ ที่หาข้อมูลชิ้นนี้ไม่ทัน ไม่งั้นเอาเสริมลงใน ตอน สถานีหลวงจิตรลดาแน่ๆ

ขอเสียงหน่อย จะได้มีกำลังใจเปิดกรุ ได้นะครับ

[Wisarut]

16 เมษายน 2464 รถไฟพระที่นั่งออกจาก สถานีบางกอกน้อย ถึงราชบุรี เวลา 1545 ( 3.45 หลังเที่ยง ) เสด็จลงจากรถไฟประทับ เสวยที่ชานชลาสถานี ซึ่งจัดไว้เป็นที่รับเสด็จ มีข้าราชการที่ตามเสด็จได้รับพระราชทานเลี้ยงด้วย ประทับอยู่ที่ราชบุรี จนเวลา 1715 ( 5.15 หลังเที่ยง ) จึงเสด็จต่อยังเพชรบุรี เพื่อประทับที่ค่ายหลวงที่หาดเจ้าสำราญ

อนึง ในการเสด็จพระราชดำเนิน ยัง ค่ายหลวงหาดเจ้าสำราญ มีบันทึกการใช้รถไฟเล็กที่ พระยาวรพงษ์พิพัทธ์ จัดถวาย โดยวิ่งจาก สถานีรามราชนิเวศน์ ถึง ค่ายหลวงที่หาดเจ้าสำราญ รางขนาด 75 เซนติเมตร์ ใช้ราง 20 ปอนด์ และ เอาหินจากเขาเหลา (กม. 121 จากบางกอกน้อย) มาโรยทาง แต่ คุณภาพไม่ดีเลย ข้าราชบริพาร นั่งไปก็หัวคลอนไป แม้จะใช้รถแบบล้อโบกี้ 8 ล้อ แถมรถจักรกำลังไม่ดี ต้องลงมาเข็นบ่อยๆ แม้แต่ในหลวง ยังประทับรถพระที่นั่งแทน