กำแพงแสน ทุ่งบัว หนองฟัก : ทางรถไฟสายสุพรรณบุรี

[Mongwin]

วันนี้ได้มีโอกาสพูดคุยทางโทรศัพท์กับคุณพ่อของอาจารย์วิรัตน์ BanPong1
ซึ่งท่านเป็นอดีตนายสถานีกำแพงแสนคนแรก ตั้งแต่ พ.ศ.2506-2508 ครับ
มีข้อมูลทางประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจดังต่อไปนี้ครับ
1. ทางรถไฟสายสุพรรณบุรี มีรางหลีกระหว่างทางเพียง 2 สถานี คือ ที่สถานีกำแพงแสนและสถานีศรีสำราญ
(ต่อมาในปี 2514 สร้างรางหลีก รางตันและชานบรรทุกที่สถานีทะเลบก--ข้อมูลจากพี่ช.โกวิท)
2. สถานีกำแพงแสน มีเจ้าหน้าที่ประจำเพียง 3 คน คือ นายสถานีและคนการอีก 2 คน ไม่มีเสมียน คนการมีหน้าที่คุมประแจ สับประแจ
3. รางหลีกของสถานีกำแพงแสน ซึ่งมีความยาว 600 เมตรนั้น ไม่ได้ใช้ในการสับหลีกขบวนรถ แต่มักใช้เป็นที่จอดขบวนรถบรรทุกน้ำมากกว่า ซึ่งเป็นน้ำที่ใช้ในการอุปโภคบริโภคของสถานีรถไฟรายทาง เพราะยังไม่มีน้ำบ่อ น้ำบาดาลใช้
4. ใน 1 วันมีขบวนรถโดยสารและรถสินค้า (รถรวม) เพียง 2 ชุด รวม 4 ขบวน
5. สถานีกำแพงแสนในสมัยนั้น ไม่มีถนนรถยนต์ออกสู่ตลาดกำแพงแสน และอยู่ห่างจากวัดกำแพงแสนกิโลกว่า และอยู่ห่างจากตลาดกำแพงแสนถึง 5 กิโล การเดินทางไปยังตลาดต้องใช้วิธีปั่นจักรยานเลียบคูรอบเมืองเก่ากำแพงแสน (ปัจจุบันใช้เป็นค่ายลูกเสือกำแพงแสน)
6. เมื่อถึงฤดูน้ำหลาก ทางเดียวที่จะออกสู่โลกภายนอก คือทางรถไฟเท่านั้น บริเวณหน้าสถานีเป็นหนองน้ำ (ปัจจุบันยังเหลือหนองน้ำให้เห็นอยู่) คันทางรถไฟสูงจากพื้นมากพอสมควร น้ำเลยไม่ท่วม
7. เพื่อนๆ ของนายสถานีกำแพงแสน เข้าใจว่าเป็นนายสถานีกำแพงแสนแล้วดี เพราะเป็นสถานีประจำอำเภอ แต่กำแพงแสนสมัยเมื่อ 40 กว่าปีก่อนนั้นเป็นชุมชนเล็กมาก สภาพไม่น่าเป็นอำเภอได้เลย ตัวสถานีเองก็ไม่มีไฟฟ้าใช้ ต้องใช้ตะเกียง
สถานีหนองฟักยังดีเสียกว่า เพราะใกล้ถนน ออกสู่ภายนอก เข้าเมืองได้ง่ายกว่า
8. อาคารสถานีกำแพงแสน อยู่ทางด้านตะวันตกของราง โถงที่พักผู้โดยสารอยู่ทางด้านทิศใต้ ส่วนบริเวณที่เป็นห้องเจ้าหน้าที่มี 2 ชั้น ชั้นบนเป็นห้องพัก กลางวันลมพัดเย็นสบาย
กลางคืนไม่มีรถไฟผ่าน
9. ช่วงเปิดการเดินรถใหม่ๆ มีผู้โดยสารมากพอสมควร วันหนึ่งขายตั๋วได้ถึง 200-300 บาท
ผู้โดยสารส่วนใหญ่เดินทางไปหนองปลาดุกและนครปฐม
10. การเดินทางเข้าตลาดกำแพงแสนสมัยนั้น ที่สะดวกที่สุดคือ เดินทางด้วยรถไฟไปนครปฐมก่อน แล้วย้อนกลับมาตามถนนมาลัยแมน
11. สินค้าที่บรรทุกขึ้นรถสินค้าที่กำแพงแสน ส่วนใหญ่เป็นผลิตผลทางการเกษตรจำพวกพืชไร่ และที่สำคัญคือถ่านไม้ ส่งไปขายแถวๆ มหาสวัสดิ์
12. ผมลืมถามท่านอดีตนายสถานีกำแพงแสนเสียสนิทเลยครับ ว่าเคยเห็นรถจักรไอน้ำผ่านเข้ามาในสายสุพรรณบุรีหรือไม่ (แม้จะมีงวงเติมน้ำ ถังน้ำและวงเวียนกลับรถจักรที่สุพรรณบุรี แต่ปัญหาคือได้ใช้งานจริงมากน้อยแค่ไหน เพราะตั้งแต่วันที่ 15 ก.พ. 2514 ก็มีการเปลี่ยนขบวนรถโดยสารที่ 115/116 เดินระหว่างธนบุรี-สุพรรณบุรี เป็นรถดีเซลรางแล้ว)

ขอขอบพระคุณท่านอดีตนายสถานีกำแพงแสนเป็นอย่างสูงครับ ที่ได้เล่าเรื่องราวในอดีตสมัยผมยังไม่เกิดให้ฟังครับ
----------------------------------------------------------
ภาพถ่ายทางอากาศวันที่ 17 ธ.ค. 2518 กรมแผนที่ทหาร บริเวณสถานีกำแพงแสน มีหนองน้ำหน้าสถานี ราง 2 ราง และอาคาร 2 ชั้นให้เห็นอย่างชัดเจน
หลังจากนี้ 1 ปี คือในวันที่ 15 ธ.ค. 2519 ก็ถูกยุบเป็นที่หยุดรถจนถึงปัจจุบัน

[ksomchai]

อาจารย์หม่องวินครับ สอบถามท่านหรือเปล่าครับว่าอาคารสถานีรูปทรงแบบใด

ผมเคยเห็นป้ายบอกระยะทางและค่าโดยสาร สายใต้เมื่อก่อน ในสายสุพรรณบุรี
ไม่มีเครื่องหมายดอกจัน แค่ ๒ สถานี คือ กำเพงแสน และศรีสำราญเช่นกันครับ แสดง
ว่าเส้นทางสายนี้มี ๒ สถานีจริง ๆ

[Mongwin]

ยังไม่ได้คุยกับท่านอดีตนายสถานีกำแพงแสน เกี่ยวกับลักษณะทางสถาปัตยกรรมของอาคารเลยครับ
งานนี้ถ้ามีโอกาส อาจจะต้องรบกวนสถาปนิกคืออาจารย์วิรัตน์ BanPong1 สเก็ตช์ภาพตามคำบอกเล่าของคุณพ่อและจากภาพถ่ายทางอากาศที่พอมองเห็นได้นิดหน่อย
ไม่ทราบมีความเป็นไปได้มากน้อยแค่ไหนครับ
แต่อาคารมีสองชั้นคล้ายกับสถานีนาผักขวงแน่นอนครับ

สถานีนาผักขวง สร้าง 2499 ส่วนสถานีกำแพงแสนสร้างก่อนปี 2506 แน่ๆ
(เริ่มก่อสร้างสายสุพรรณบุรีราวปี พ.ศ.2497 แต่มีอุปสรรคต่างๆ เช่น ขาดงบประมาณ น้ำท่วม ทำให้กว่าจะเปิดเดินรถได้ก็เข้าปี 2506)
ดังนั้นยุคสมัยไม่ต่างกันมากเลยครับ ดีไม่ดีสร้างห่างกันปีสองปีแค่นั้นเอง ผมคิดว่าอย่างนั้นครับ

นำโปสเตอร์บอกราคาค่าโดยสาร ที่พี่สมชายกล่าวถึงมาให้ชมครับ ถ่ายที่สถานีนครปฐม
ผมเข้าใจว่าโปสเตอร์นี้น่าจะใช้ข้อมูลบัญชีสถานี/ที่หยุดรถ ราวปี 2525 ครับ
ซึ่งตอนนั้นสถานีรายทาง 9 ใน 10 สถานียุบเป็นที่หยุดรถหรือยุบเลิกไปแล้ว เหลือสถานีศรีสำราญเพียงแห่งเดียวครับ



ปัจจุบันศรีสำราญก็โดนยุบเป็นที่หยุดรถไปเรียบร้อยแล้วครับ
ทำให้ทางตอนชุมทางหนองปลาดุก-สุพรรณบุรี เป็นตอนที่ยาวที่สุดในประเทศไทย ที่ไม่มีรางหลีกครับ

[Rakpong]

เส้นทางสายบ้านโป่ง - ยางประสาท - โพรงมะเดื่อ - นครปฐม ผมเคยใช้บริการตอนที่กำลังก่อสร้าง overpass ข้ามทางรถไฟที่บ้านโป่ง มีรถสิบล้อใช้บริการกันมาก ถนนสภาพไม่ค่อยดี มาเจอทางรถไฟสายสุพรรณบุรี เชื่อว่ารถไฟต้องหยุดรอให้สิบล้อผ่านไปมาหมดก่อนจึงค่อย ๆ ผ่านทางตัด

และเป็นโอกาสอันดี ของอาจารย์เอก ที่ได้รับฟังเรื่องราวในประวัติศาสตร์จากท่านนายสถานีกำแพงแสนท่านแรก ผมรู้สึกว่าประวัติของเส้นทางสายนี้ มันขาด ๆ หาย ๆ ชอบกล ทั้งที่ช่วงเวลาผ่านไปไม่กี่สิบปี

การลงสำรวจสถานที่จริง ข้อมูลเอกสาร และสัมภาษณ์ผู้เกี่ยวข้อง น่าจะชำระประวัติศาสตร์เส้นทางรถไฟสายสุพรรณบุรีได้ และมีโอกาสจะรื้อฟื้นความทคิดที่จะเชื่อมต่อรถไฟสายเหนือ - สายใต้ได้อีกครั้ง

[BanPong1]

ต้องขอบคุณอาจารย์เอกที่ตั้งคำถามหลายคำถามที่ผมไม่เคยได้ถามด้วยตัวเองครับ
ได้สนทนากันด้วยภาษาสงขลาหรือเปล่าครับ


ตัวอาคารสถานี จากที่ได้ดูจากภาพถ่ายทางอากาศ คล้ายกับสถานีนาผักขวงมากครับ
ผมคาดว่าคงเป็นแบบเดียวกันแน่นอน เดี๋ยวสัปดาห์หน้ากลับไปที่บ้านจะพริ้นท์ภาพที่คุณสมชายถ่ายมาไปให้พ่อดูครับ
_________________

[BanPong1]

ขอนำภาพถ่ายทางอากาศ บริเวณสถานีรถไฟบางบำหรุ สมัยปี พ.ศ.2517 มาเปรียบเทียบเพื่อวิเคราะห์ลักษณะอาคารครับ



ที่มา: ภาพถ่ายทางอากาศชุด น.ส.3 กรมแผนที่ทหาร วันที่ 6 กันยายน 2517
_________________

[Mongwin]

[Mongwin]

จำได้ว่าอาจารย์วิรัตน์เคยตั้งข้อสังเกตไว้ในกระทู้สถานีนาผักขวงของพี่สมชายไว้ดังนี้ครับ
http://portal.rotfaithai.com/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&t=3653&postdays=0&postorder=asc&start=50

[Mongwin]

ภาพซากพื้นอาคารสถานีหนองฟัก พอจะคลี่คลายปริศนาได้ระดับหนึ่งครับ





ส่วนสถานีบ้านโป่งใหม่ ในสายกาญจนบุรีนั้น ท่านอดีตนายสถานีกำแพงแสนบอกว่าเคยเห็น
รูปแบบอาคารชั้นเดียว แบบเดียวกับสถานีสระโกสินารายณ์ เพราะรื้อย้ายบ้านโป่งใหม่ไปสร้างเป็นสถานีสระโกสินารายณ์ครับ ในปี พ.ศ.2512
สำหรับบ้านพัก รื้อมาจากสถานีท่าม่วง ซึ่งยุบเป็นที่หยุดรถตั้งแต่ 1 มิ.ย. 2504

[BanPong1]