สำรวจเมืองเก่าพิชัย เมืองโบราณริมทางรถไฟ

Caterpillar

สายัณห์สวัสดิ์ครับ คือตอนแรกกะจะให้อยู่ในหมวดสำรวจฯ แต่ผมเห็นว่าไม่ค่อยมีส่วนเกี่ยวข้องกับการสำรวจทางรถไฟจึงเลื่อนมาหมวดนี้ครับ
ตอนนี้มาหยอดรูปไว้ก่อน เดี๋ยวมีเวลาจะมานำทุกท่านไปร่วมออกภาคสนามกันครับ Cool

Uploaded with ImageShack.us

Caterpillar · Posted: 25/06/2011 2:30 pm Post subject:

สวัสดีทุกท่านนะครับ ได้โอกาสมานำเสนอภาพการสำรวจ "เมืองพิชัยเก่า" แบบผิวเผินเสียที Wink

การเดินทางครั้งนี้เป็นบันทึกเก่าจากวันวานของผมครับ ย้อนกลับไปในปี ๒๕๔๙ คือห้าปีที่แล้ว Shocked

ผมมีเวลาว่างวันหยุดยาวในระหว่างวันที่ ๓-๕ ธันวาคม หัวใจจึงคิดล่องลอยออกไปรับอากาศบริสุทธิ์ยังหัวเมือง แต่ครั้นจะไปแบบเปล่าๆก็กระไรอยู่ จึงคิดหาว่าจะไปเก็บข้อมูลแหล่งโบราณสถานที่ยังไม่เคยไป โดยแหล่งนั้นอยู่ไม่ไกลจากการเดินทางทางรถไฟ

ก่อนหน้านั้นผมได้อ่านบทความเกี่ยวกับเมืองพิชัย อันเป็นเมืองเก่าของ จ.อุตรดิตถ์ ฉุกคิดได้ว่านั่งรถไฟขึ้นเหนือทีไรผ่านสถานีพิชัยก็เห็นแต่บ้านเมืองใหม่ และชื่อเมืองพิชัยเองก็ปรากฏในพงศาวดารมาตั้งแต่สมัยอยุธยา ควรที่จะมีหลักฐานอะไรที่น่าสนใจเอามาศึกษาได้อยู่บ้าง จึงตัดสินใจว่าทริปนี้จะเป็นการเดินทางไปยัง อ.พิชัย เพื่อสำรวจตัวเมืองพิชัยเก่าที่อยู่ไปทางเหนือไม่ไกลจากตัวอำเภอปัจจุบัน จากนั้นก็จะโดยสารรถไฟต่อไปยังเชียงใหม่เป็นปลายทางครับ Cool

ครั้นได้ความแล้ว ก็จัดการค้นเอกสารในห้องสมุด ได้ข้อมูลคร่าวๆของเมืองพิชัยพร้อมแผนที่เล็กๆ กระบวนการที่ว่านี้กินเวลาเพียงสองวันเท่านั้นก็พร้อมก้าวขึ้นรถแล้วครับ (ผมชอบเดินทางแบบฉุกละหุก คิดอยากไปเดี๋ยวนั้นก็ไป ถ้าวางแผนไว้นานจะฝ่อ แต่เดี๋ยวนี้เวลาไม่ค่อยอำนวยให้ทำยังงั้นได้แล้วละครับ Crying or Very sad

)

คืนวันที่ ๒ ธันวาคม ๒๕๔๙ ผมหิ้วกระเป๋าและกระป๋อง (?) ขึ้นนั่งบนรถ บนท.ของขบวน ๕๑ (ขณะนั้นเข้าใจว่ายังเป็นรถเร็ว) ขบวนรถออกจากสถานีกรุงเทพตอน ๔ ทุ่มตามเวลา จากนั้นก็วิ่งฝ่าความมืดมาเรื่อยๆ ผมจำไม่ได้ว่าหลับตาลงเมื่อใหร่ แต่ตื่นขึ้นมาอีกครั้งเมื่อเข้าสู่สถานีพิษณุโลกเมื่อยังมืดอยู่ และเก็บข้าวของลงจากรถเมื่อเข้าเทียบชานชาลาสถานีพิชัย เมื่อแสงแรกของวันเพิ่งโผล่มาเยือน

บนชานชาลาสถานีพิชัยยามเช้ามืด ถ่ายไปทางทิศใต้ครับ

Uploaded with ImageShack.us

ถ่ายขึ้นไปทางทิศเหนือบ้าง

Uploaded with ImageShack.us

Caterpillar · Posted: 25/06/2011 2:39 pm Post subject:

เดินออกมาจากสถานีเพื่อดูถิ่นฐานบ้านเรือน ผู้คนยังไม่ค่อยออกมากันเท่าไรนัก ร้านรวงยังคงปิดอยู่เสียเป็นส่วนใหญ่

Uploaded with ImageShack.us

Uploaded with ImageShack.us

เดินผ่านมายังวัดสำคัญแห่งหนึ่งในตัวเมืองพิชัยปัจจุบัน คือวัดมหาธาตุ ตั้งอยู่เกือบประชิดติดทางรุถไฟทางตอนเหนือของสถานีพิชัยเลยทีเดียว

Uploaded with ImageShack.us

วัดมหาธาตุเมืองพิชัยในปัจจุบันถูกซ่อมแซมไปมากมาย มีอุโบสถหลังเก่า ซึ่งกลายเป็นวิหารไปแล้ว และอุโบสถใหม่

อุโบสถเก่า(วิหาร)

Uploaded with ImageShack.us

อุโบสถใหม่

Uploaded with ImageShack.us

แต่ที่น่าสนใจ คืออุโบสถใหม่มีการนำใบเสมาหินชนวนขนาดค่อนข้างใหญ่ ซึ่งน่าจะย้ายมาจากหลังเก่า ปักบอกเขตด้วยครับ ใบเสมาแบบนี้น่าจะมีอายุสมัยราวอยุธยาตอนต้นถึงตอนกลาง ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๒๐-๒๑

Uploaded with ImageShack.us

Caterpillar · Posted: 25/06/2011 2:49 pm Post subject:

ลงจากรถไฟมา ยังไม่ทันหายงัวเงียดีเลย พาเข้าวัด สำรวจเสียแล้ว แหะๆ มันเคยชินครับ แถมตอนนั้น ตลาดก็ยังไม่เปิด จะหาร้านนั่งกินอะไรรองท้องก็ยังไม่มี เลยใช้วิธีเดินดุ่มๆหาอะไรทำแก้เขินก่อนครับ Embarassed

พอแดดส่องดีแล้ว ผมเดินกลับมาที่ตลาดหลังสถานี ได้ร้านเพิงขายข้าวมันไก่เจ้าหนึ่ง ซึ่งมีอยู่ร้านเดียวจริงๆที่มีโต๊ะน้อยๆให้นั่งกิน เรียบร้อยแล้วมาเก็บภาพฝั่งตรงข้ามสถานีสักหน่อย แล้วจึงเริ่มต้นเดินทางไปยังเมืองพิชัยเก่าครับ

Uploaded with ImageShack.us

Uploaded with ImageShack.us

ด้วยความที่เมืองพิชัยเก่า ตั้งอยู่เหนือตลาดปัจจุบันไปราว ๒-๓ กิโลเมตร เพื่อไม่ให้เสียเวลาและพลังานในตอนแรก ผมจึงใช้บริการมอเตอไซค์รับจ้างในตลาดไปส่งยังจุดสำคัญจุดแรก คือ วัดหน้าพระธาตุ ครับ
หนทางไปยังวัดหน้าพระธาตุ มีต้นไม่สูงสองข้าง ร่มเย็นยิ่งนัก

Uploaded with ImageShack.us

Mongwin · Posted: 25/06/2011 4:00 pm Post subject:

รอติดตามชมด้วยความสนใจเป็นอย่างยิ่ง
ยังไม่เคยไปครับ เมืองพิชัย
ผมสังเกตว่าแม่น้ำน่านช่วงนี้มันแปลก ๆ แถว ๆ ไร่อ้อย ก็มีทะเลสาบรูปแอกวัว แบบเดียวกับกุดทางภาคอีสาน

ลงมาทางใต้ที่เมืองพิชัยเก่า ก็แปลกใจว่าในอดีต วัดตั้งใจสร้างไว้ริมน้ำ แล้วดินงอกออก แม่น้ำเปลี่ยนทิศทางหรือไม่
ไม่ได้ยินว่ามีใครเข้าไปสำรวจขุดค้นจริง ๆ จัง ๆ เลยครับ แผนที่เก่า ๆ ก็หาไม่เจอ
ไม่รู้ว่าโบราณแค่อยุธยา หรือโบราณก่อนประวัติศาสตร์ด้วยครับ Rolling Eyes

Caterpillar · Posted: 25/06/2011 5:03 pm Post subject:

Caterpillar · Posted: 25/06/2011 5:19 pm Post subject:

ต่อครับๆ
ก่อนจะเดินทางเข้าสู่เขตชุมชนโบราณเมืองพิชัย เราลองมาดูข้อมูลแบบหยาบๆของเมืองแห่งนี้กันก่อนครับ

เมืองพิชัยปรากฏเอกสารระบุครั้งแรกในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ ว่าให้มีการแรกก่อกำแพงเมืองในปี พ.ศ.๒๐๓๓ ตรงกับรัชกาลสมเด็จพระบรมราชาที่ ๓ (พระอินทราชา โอรสสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ)

แสดงว่าเมืองนี้ต้องมีมาอย่างน้อยตั้งแต่ต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๑แล้ว และคงเป็นเมืองในเครือข่ายของแคว้นสุโขทัยเดิม ก่อนการเข้ามาจัดตั้งของกรุงศรีอยุธยาเมื่อผนวกเอาดินแดนสุโขทัยไว้ได้ในต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๑ นั่นเอง

ฐานะของเมืองพิชัยระยะแรกน่าจะเป็นเมืองหน้าด่านระหว่างอยุธยากับล้านนา ต่อมายังมีความสำคัญอยู่จนถึงสมัยอยุธยาตอนปลาย ปรากฏชื่อเจ้าเมืองพิชัยที่รู้จักกันดี คือ พระยาพิชัยดาบหัก(ทองดี) ที่เข้ามารับราชการในสมัยกรุงธนบุรี

เข้าใจว่าเมืองพิชัยเดิมคงทิ้งร้างไปหลังสงครามเสียกรุงครั้งหลัง อาจเพราะแม่น้ำเปลี่ยนทางเดิน และเคลื่อนย้ายชุมชนลงมาทางทิศใต้ ริมแม่น้ำน่าน

กระทั่งมีทางรถไฟตัดเข้ามาถึงในสมัยรัขชกาลที่ ๕ จึงทำให้ชุมชนขยายตัวขึ้น จนมีผลให้ในสมัยรัชกาลที่ ๖ ต้องย้ายเมืองพิชัยขึ้นไปยังตำบลท่าอิฐริมฝั่งตะวันตกแม่น้ำน่าน ซึ่งเป็นจุดพักการเดินทางแต่โบราณ เรียกว่าเมืองพิชัย ส่วนที่เดิมให้เรียก พิชัยเก่า แต่ก็เปลี่ยนชื่อเมืองพิชัยใหม่มาเป็นเมืองอุตรดิตถ์ และกลับให้เรียกพิชัยเก่าว่า "เมืองพิชัย" มาจนกระทั่งมีการเปลี่ยนแปลงฐานะเป็นอำเภอของจังหวัดอุตรดิตถ์ในที่สุด

ทราบความเป็นมาคร่าวๆแล้ว (ข้อมูลนี้ผมเรียบเรียงขึ้นเองจากเอกสารและหลักฐานทางโบราณคดีต่างๆ) ผมจะพาท่านมาเริ่มที่จุดแรก คือ วัดหน้าพระธาตุ อันน่าจะเคยเป็นวัดสำคัญของเมืองพิชัยมาก่อน

สภาพของวัดในคราวที่สำรวจมีสิ่งก่อสรางดังที่เห็นครับ คือ มณฑปหลวงพ่อโต(ขวา) อุโบสถ(กึ่งเก่ากึ่งใหม่) และเจดีย์ขนาดเล็กในสภาพพังทลายครับ

Uploaded with ImageShack.us

หลวงพ่อโต ประดิษฐานในมณฑปหรือวิหารใหญ่ (สรางใหม่แล้ว อลังการมาก) เป็นพระพุทธรูปสำคัญของวัด ขนาดสูงใหญ่ อาจเคยเป็นพระพุทธรูปเก่าแก่มาก่อนแต่ปฏิสังขรณ์จนใหม่แล้ว การสร้างพระพุทธรูปขนาดใหญ่นี้พบได้ทั่วไปในสมัยสุโขทัยและอยุธยาตอนต้นครับ

Uploaded with ImageShack.us

Caterpillar · Posted: 25/06/2011 5:36 pm Post subject:

สิ่งที่น่าสังเกตคือ หลวงพ่อโตองค์นี้ ประทับนั่งขัดสมาธิเพชร ครับ ซึ่งเป็นลักษณะเด่นของพระพุทธรูปของทางล้านนา (เช่นพระพุทธสิหิงค์) สอดคล้องกับที่ตั้งเมืองพิชัยที่อยู่บนเส้นทางติดต่อระหว่างภาคกลางใกล้ขึ้นไปทางภาคเหนือ

ออกมาดูอุโบสถกันครับ สภาพแบบนี้เป็นของสรางใหม่ แต่ใหม่นี่คือกว่าสามสี่สิบปีมาแล้วนะครับ

Uploaded with ImageShack.us

ที่ฐานของอุโบสถ สังเกตเห็นไหมครับว่า มีการสร้างทับไปบนศิลาแลง อาจเคยเป็นฐานของอาคารที่เก่ากว่าอยู่ด้านล่างก็ได้

Uploaded with ImageShack.us

เสร็จแล้วมาดูสิ่งก่อสร้างที่ดูเหมือนจะเก่าที่สุดภายในบริเวณวัด คือเจดีย์ทรงระฆังขนาดเล็ก ส่วนตั้งแต่องค์ระฆังขึ้นไปพังลงมาหมดแล้ว เหลือแต่ฐานกลมที่ผุกร่อน แต่เมื่อสังเกตดูยังเหลือเค้าโครงของชุดฐานที่เป็นบัวคว่ำซ้อนกัน เป็นระเบียบของเจดีย์ทรงระฆังแบบสุโขทัยครับ แต่จากขนาดดูเหมือนจะสร้างขึ้นไม่เก่ากว่าสมัยอยูธยาตอนต้น

นอกจากนั้นก็มีชิ้นส่วนประติมากรรม มีลวดลายปูนปั้นติดอยู่เล็กน้อย

Uploaded with ImageShack.us

Caterpillar · Posted: 25/06/2011 5:59 pm Post subject:

ภายในวัดยังมีเศษกระเบื้องและศิลาแลงที่ตัดเป็นท่อนกลม (อาจเคยเป็นชิ้นส่วนของเสาอาคาร) กระจักระจายอยู่ และมีบ้างที่ทางวัดเอามาวางเรียงกัน หรือเอาไปรองสิ่งของเช่น ตุ่มน้ำ Wink

Uploaded with ImageShack.us

ศาลาวัดครับ เป็นงานช่างพื้นบ้านที่สวยงาม เมื่อมีองค์ประกอบคือต้นไม้เขียวครึ้มข้างหลัง

Uploaded with ImageShack.us

Uploaded with ImageShack.us

สำรวจคร่าวๆเสร็จ ผมก็ออกเดินทางไปยังจุดที่เป็นเมืองพิชัยเก่า ห่างออกมาทางทิศตะวันตกราว ๑ กิโลเมตร

Uploaded with ImageShack.us

ตัวเมืองพิชัยเก่าที่มีคูน้ำคันดินล้อมรอบเป็นรูปค่อนไปทางสี่เหลี่ยมคางหมู วางตัวตามแนวยาวจากทิศตะวันตกเฉียงเหนือไปตะวันออกเฉียงใต้ (เข้าใจว่าเพื่อให้ล้อรับกับแนวแม่น้ำน่าน) มีขนาดพื้นที่ปานกลางค่อนข้างใหญ่ แต่เดิมคงตั้งอยู่ริมน้ำโดยอาศัยแม่น้ำน่านเป็นคูเมืองด้านทิศตะวันตก แต่ปัจจุบันแนวกำแพงเมืองฝั่งทิศตะวันตกและแม่น้ำน่านได้หมดสภาพไปแล้ว โดยเปลี่ยนทางเดินออกไปทางตะวันตกอีก

ดูภาพถ่ายทางดาวเทียมของเมืองพิชัยครับ จากโปรแกรม Google Earth

Uploaded with ImageShack.us

แนวคูเมืองทิศตะวันตกที่ยังพอเหลืออยู่ในวันที่สำรวจ เต็มไปด้วยผักตบชวา

Uploaded with ImageShack.us

ผมเลือกใช้การเดินเข้าไปตามถนนราดยางที่ผ่ากลางเมืองเพื่อเข้าสู่ภายในตัวเมือง ซึ่งแทบไม่เหลืออะไรแล้วนอกจากไร่นาสาโท ถนนเส้นนี้จะนำไปถึงแนวกำแพงเมืองฝั่งตะวันออกและข้ามทางรถไฟในที่สุด

Uploaded with ImageShack.us

nathapong · Posted: 26/06/2011 4:55 pm Post subject:

ติดตามต่อเนื่องครับ....

บ้านเรา วันนี้ กับเมื่อ 5 ปีที่แล้วการเปลี่ยนแปลงไม่มากเท่าใด

สงสัยจังว่า รถมาตามเวลา เหตุใดในตลาดถึงไม่มี ร้านขายของกินเปิดร้าน...
ยิ่งช่วง 5 ปีที่แล้ว ในตลาดจะมีร้านก๋วยจั๋บ ขนมจีน มาตั้งร้านตั้งแต่ตีสี (มารถเร็วเด่นชัยก็มีของกินแล้ว)

ล่าสุดไปตลาดตอนตีห้า เมื่อวันเสาร์ที่ผ่านมา ของกินมีเพียบแล้วอะครับ ??

ปล.ไม่มีรูปโรงลิเก บ้างเลย อะอะ.. Embarassed