นิราศสุโขทัย ของคุณหญิงเขื่อนเพ็ชรเสนา

[Wisarut]

[Mongwin]

2487 แสดงว่าเลิกไปสมัยสงครามโลกนะครับ

ขนาดพี่นพเจ้าบ้าน ยังไม่เคยได้ยินชื่อสถานีอ่างหิน แสดงว่าเป็นสถานีเล็ก ๆ ที่ถูกลืมไปแล้ว

สมัยก่อน บริเวณนี้นอกจากป่าแล้ว คงเป็นที่ดินแห้งแล้ง กันดารนะครับ เท่าที่บรรยายไว้ในนิราศ ที่มีดินสีแดง ๆ (ดินลูกรัง)

ต่อไปก็เข้าสถานีปากน้ำโพแล้วครับ (สมัยนั้นหนองปลิง ยังไม่พัฒนาเป็นสถานีนครสวรรค์)

[Mongwin]

ที่สถานีปากน้ำโพ เข้าใจว่าขบวนรถจอดนานพอสมควรครับ ผู้โดยสารมีโอกาสเดินลงไปชมริมน้ำด้วย
นิราศช่วงนี้ บรรยายเห็นบรรยากาศการซื้อขายของที่สถานีรถไฟได้ดี จนอยากย้อนเวลากลับไปเมื่อ ๘๐ กว่าปีที่แล้วจริง ๆ ครับ
-------
๔๒/ มาถึงปากน้ำโพโกลาหล เสียงผู้คนเซ็งแซ่แลสล้าง
รถหยุดยั้งบ้างลงบ้างตรงทาง บ้างขนพลางหาบขนปนกันไป

บ้างขายของร้องถามตามหน้าต่าง ชูของพลางเชิญดูหมูเป็ดไก่
หมี่ก๋วยเตี๋ยวข้าวผัดถนัดใจ ข้ามต้มใส่ชามช้อนร้อนร้อนดี

ทั้งข้าวโพดข้าวหมากอ้อยและน้อยหน่า เสียงจ๊ะจ๋าซื้อกันสนั่นมี่
ได้ลงเดินชมจังหวัดฝั่งนที เรือแพมีคับคั่งสองฝั่งชล

เป็นทางร่วมรวมสามแม่น้ำมา เป็นแม่น้ำเจ้าพระยาโอฬาร์ผล
ได้ชื่นชุ่มภูมิพื้นรื่นกมล ประชาชนขายซื้อกันอื้ออึง

ตลาดนี้สำคัญมากทางภาคเหนือ ทั้งบกเรือเป็นแอ่งที่แข็งขึง
ขนสินค้าคับคั่งเสียงดังตึง บ้างฉุดดึงไม้ซุงมุ่งทำแพ

นับพันหมื่นดื่นดาษดูกลาดกลุ้ม เป็นที่ประชุมซื้อขายกระจายแพร่
บ้างค้าซุงเป็นเศรษฐีก็มีแท้ บ้างค้าแพฝรั่งแขกจนแหลกลาญ

การค้าขายถ้าไม่มีไหวพริบ ย่อมจะฉิบหายป่นธนสาร
ไหวพริบไม่มีตำราและอาจารย์ จะสอนอ่านเขียนให้ได้วิชา

ไหวพริบอาจเกิดจากเหตุสังเกตทั่ว สิ่งดีชั่วเลวงามตามยถา
บรรดาได้เห็นรู้ทางหูตา พิจารณาโดยสุขุมมิสุ่มไป

จะบังเกิดวิทยาอันสามารถ ประจำอาตม์เป็นนิจติดนิสัย
เมื่อได้ยินได้เห็นการเช่นใด ย่อมมีไหวพริบผับโดยฉับพลัน


ที่มา: ภาพเก่าเล่าขานตำนานเมืองปากน้ำโพ โดย มานพ สุวรรณศรี พิมพ์เมื่อ ก.ย.๒๕๕๓

[pak_nampho]

[Mongwin]

ไม่ได้กล่าวถึงบึงบอระเพ็ดด้วยครับพี่นพ (ปี ๒๔๗๓ บึงบอระเพ็ดสร้างแล้ว แม้สถานีรถไฟจะเพิ่งเปิดเมื่อ ๙ ต.ค. ๒๕๓๒)
---------
จะขอกล่าวเปรียบเทียบไว้ ถึงศรีธนญชัยคนขยัน
เป็นตลกหลวงสำคัญ ปัจจุบันคิดคล่องไม่ต้องนาน

ทรงธรรม์พันวษาลงสรง สนานองค์ในท้องธารละหาน
จึงมีพระราชโองการ ธนญชัยเจ้าชาญปรีชา

ถ้าเอ็งหลอกข้าขึ้นฝั่งได้ จะตั้งให้ยงยศปรากฏกล้า
หลอกไม่ได้ไม่ไว้ชีวา เร่งว่าเร็วพลันจะบรรลัย

ธนญชัยไม่พรั่นหวั่นไหว บังคมทูลยอหัตถ์บัดใจ
ชีวิตอยู่ใต้บาทบงสุ์

แม้พระเสด็จขึ้นก่อน พอจะวอนทูลให้กลับไปสรง
นี่จนเกล้าอยู่เพราะรู้องค์ แล้วแต่ทรงกรุณาข้าธุลี

กรุงกษัตริย์ตรัสว่าถ้าเช่นนั้น ข้าจะผันผายขึ้นพื้นที่
จึงเสด็จจากฟากวารี อ้ายอวดดีจะหลอกบอกมา

ธนญชัยกราบปลกยกมือตั้ง รับสั่งให้หลอกออกจากท่า
ก็ลวงองค์ขึ้นฝั่งดังจินดา พระกลับมารับสั่งดังนี้

จะให้ลวงล่อต่อไป เล่นกับไฟไม่พ้นเป็นผี
ผู้อื่นจะชอบตอบคดี พระองค์มีคุณตอบไม่ชอบทาง

พระรู้สึกเสียกลธนญชัย โปรดอภัยไม่ทรงอางขนาง
เสด็จกลับขึ้นคืนปรางค์ ประทานรางวัลล้นธนญชัย

ดำรัสชมสมกายชายชาติ สามารถเอากูแพ้รู้ได้
มีไหวพริบดีนี่กระไร คนใดมีวิชาสารพัน

แต่ไหวพริบปัจจุบันไม่ทันเพื่อน มัวคิดฝันเฝือนเหมือนฝัน
เสียประโยชน์โทษขำสำคัญ ไม่ทันที่เขาผู้เชาวน์ไว

ดูแต่พระมหากษัตริย์ยังตรัสชม ผู้อุดมปฏิภาณวิตถารใหญ่
ชมนิยมชมชอบระบอบนัย ซึ่งมิใช่เอาคารมเที่ยวข่มกัน

รถหยุดสิบนาทีที่กำหนด แล้วเคลื่อนรถจากตอนนครสวรรค์
ตามทางนี้ดีเหมาะเพาะปลูกกัน กล้วยแลพันธุ์ข้าวโพดประโยชน์รวย

ที่ขายสดเหลือมากก็ตากแห้ง คั่วขายแพงราคาดีกว่ากล้วย
เขาปลูกันแลตลอดยอดระทวย พระพายชวยริ้วริ้วเหมือนทิวธง

๔๓/ บ้านทับกฤชกฤชแขกแปลกภาษา ดูไม่น่าจะคมสมประสงค์
ดาบของไทยใสขาวแบนยาวตรง ใครเห็นทรงยำเยงกลัวเกรงคม

อันคมกฤชคมดาบย่อมทราบฤทธิ์ แต่ดวงจิตคมเข้มทั้งเค็มขม
เห็นสุดรู้อยู่ลับดังจับลม ไม่นั่งงมก็เหมือนนั่งรู้อย่างใด

[Mongwin]

๔๔/ มาถึงคลองปลากดกำสรดเศร้า ให้ง่วงเหงาแทบกับจะหลับใหล
ตาไม่หลับแต่กลับเป็นหลับใน จนรถไฟถึงชุมแสงจึงแจ้งการ

สถานีผู้คนดูล้นหลาม บ้างหิ้วหามขึ้นลงส่งเสียงฉาน
ตลาดยาวยืดตั้งใกล้ฝั่งธาร แม่น้ำน่านเรือแพเซ็งแซ่จริง

ทั้งตลาดหันหน้ามาทางรถ ขายของสดของแห้งทุกแจ้งสิ่ง
ยุ้งข้าวเจ๊กมากหนักหนามองตาวิง คอยแย่งชิงซื้อข้าวของชาวไทย

บรรทุกข้าวมาทางเกวียนเดียรดาษ เป็นตลาดข้าวแท้แลไสว
เจ๊กหามขนเป็นพัลวันไป ใส่ยุ้งไว้เต็มรักกักราคา

คอยฟังว่าราคาดีแล้วพี่เจ๊ก ก็ขายเขกเต็มแรงไม่แกล้งว่า
ทั้งพ่อพวกโรงสีก็ปรีดา แต่ชาวนาเหนื่อยมากกลับยากจน

เขาจนทรัพย์ขัดสนเพียรขวนขวาย ก็เหือดหายจนได้กำไรผล
ฉันจนจิตคิดตั้งหวังกมล มิได้พ้นจนใจแทบวายปราณ

๔๕/ ครั้นถึงบ้านวังกร่างค่อยสร่างหลับ แต่กระสับกระส่ายหลายสถาน
ให้ปวดเศียรเวียนวิงนิ่งรำคาญ ไม่อุทานนั่นมองตามช่องแกล

[Mongwin]

๔๖/ แต่นิ่งยลถึงตำบลบางมูลนาค บ้านเรือนมากสะพรั่งฝั่งกระแส
ตลาดบกทางน้ำส่ำเรือนแพ ฉางข้าวแลวัดวาสถานี

คนขึ้นลงขายค้ากันหนาแน่น ตามพื้นแผ่นดินแดงทุกแห่งที่
มีเกร็ดกล่าวว่านาคจากวารี แปลงอินทรีย์เป็นนางสำอางตา

มาภิรมย์สมพาสชาติมนุษย์ จนเกิดบุตรผิดอย่างต่างภาษา
เป็นไข่ฟองใหญ่ประหลาดชาตินาคา แล้วหายหน้าไม่มีใครที่ได้พบ

ฝ่ายฟองไข่อยู่ชายกระแสสินธุ์ กะเทาะบินขยายคลายประกบ
เป็นเด็กชายงามสะอ้านอาการครบ ออกนั่งตบน้ำเล่นน่าเอ็นดู

พากันไปถวายเด็กชายประหลาด ก็องอาจเดินได้ในผลู (ทาง)
พระราชาปราโมทย์โปรดเชิดชู เลี้ยงไว้อยู่เป็นโอรสยศไกร

ภายหลังบุตรภุชงค์ผู้ทรงเดช ได้ประเวศพนาพฤกษาไสว
ลงบังคนบ้านบ่นเหม็นกระไร ขัดพระทัยสาปต้องเป็นของกลืน

ซึ่งติว่าเฝื่อนเหม็นจงเห็นหอม อย่าให้ยอมกินสวัสดิ์จงขัดขืน
ให้หนามเหนียวเกี่ยวยับดังสับฟืน จึงได้กลืนเนื้ออยากทำปากบอน

พระวาจาประสิทธิ์สฤษดิ์ผล เกิดเป็นต้นชูดอกออกสลอน
คือทุเรียนเดียรดาษกลาดดินดอน ยังอีกตอนว่านั่งฝั่งคงคา

ทรงเสวยโภชนามีปลาทอด พระหัตถ์สอดแกะกระทั่งหมดมังสา
ยังแต่ก้างพระวางในธารา ดำรัสปลาว่ายไปในสายชล

ก้างปลากลายว่ายน้ำบ้างดำผุด คนสมมติเรียกนามตามนุสนธิ์
ว่าพระร่วงร่วงมาแต่ฟ้าบน จึงฝูงคนเรียกมูลนาคติดปากมา

[Mongwin]

แต่พระราชพงศาวดารเหนือ ว่ากษัตริย์ชาติเชื้อพราหมณ์นาถา
นามอภัยคามมุนีศิลาจาริ์ ไปรักษาองค์ศีลอภิญญาณ

ที่เขาใหญ่ไกลปราสาทราชนิเวศน์ นาคแปลงเพศเป็นกัลยามาสมาน
พระชื่นชมนางนั้นเจ็ดวันวาร นางกรายกรานทูลลาท้าวอาลัย

พระราชทานประวิชภูษิตทรง ไว้ต่างองค์จงคิดพิสมัย
นางนาคาลาย่างลับร่างไป ภูวนัยเศร้าสะอื้นกลับคืนวัง

ฝ่ายนาคีมีครรภ์แต่วันจาก นางคลอดฝากผู้ใดไม่สมหวัง
พระฤๅษีหนีไปไม่จีรัง นางทรุดนั่งแหวนผูกกรลูกยา

ทั้งผ้าทรงวงพันกระสันห่อ ของของพ่อให้อยู่ดูต่างหน้า
แล้ววางไว้ในบรรณศาลา พรานป่ามาพบกุมารสงสารครัน

พาไปเลี้ยงเพียงบุตรสุดถนอม อยู่กระท่อมตามยากสู้บากบั่น
สองคนกับภรรยาไม่อาธรรม์ แต่ช่วยกันเลี้ยงมาได้กว่าปี

มาวันหนึ่งจึงท้าวอภัยราช สร้างปราสาทเพิ่มเติมเฉลิมศรี
อำมาตย์จึงเกณฑ์เหล่าชาวบุรี ทำหน้าที่ถากไม้ไสกระดาน

ฝ่ายนายช่างตั้งเสาเอาขื่อทอด แล้วยกยอดปรางค์รวมสวมประสาน
ติดทวยเทพประนมพรหมประธาน ครุฑทะยานเหนี่ยวพระยาวาสุกรี

อันเครื่องบนต่างต่างวางสำเร็จ ทั้งมุขเด็จบุษบกยกขึ้นที่
ยังอยู่แต่พื้นล่างทางปัถพี รีบทวีแรงแต่งทุกแห่งการ

ฝ่ายพรานป่ามาทำประจำกิจ เป็นห่วงคิดถึงบุตรสุดสงสาร
ให้ภรรยาพาเอาเจ้ากุมาร พักชายชานปราสาทชัยในเวลา

สุริยงค์ส่งแสงอันแรงร้อน ต้องเด็กอ่อนเหงื่อหลั่งตามมังสา
องค์ปราสาทไหวหวั่นเอนหันมา ให้ฉายาร่มทรงองค์กุมาร

พระจอมเจ้านครินทร์ปิ่นประเทศ ได้ยลเหตุอัศจรรย์จึงบรรหาร
ให้สอบถามได้ความของประทาน ภูษาสร้านธำมรงค์ไม่สงกา

ท้าวปราโมทย์โปรดประกาศราชโอรส ให้ทรงยศอำนาจวาสนา
ครั้นต่อไปได้เป็นพระราชา คนเรียกว่าพระร่วงตามท่วงที

คนละองค์หรือองค์เดียวกันแน่ สุดจะแก้ปัญหาว่าคงที่
เพราะต่างคนต่างก็ว่าตำราดี ตามแต่มีความเห็นกันเช่นใด

๔๗/ ดงตะขบไม่ประสบตะขบต้น เขาว่าคนขบไม่แตกแปลกหรือไม่
ผลมะตูมแข็งนอกออกง่ายใจ มะกอกในแข็งกระด้างช่างต่างกัน

เมื่อพิเคราะห์ดูต้นผลไม้ ช่างกระไรธรรมชาติประสาทสรรค์
มีลูกมิได้ผิดชนิดพันธุ์ เป็นที่มั่นหมายแน่มิแปรปรวน

จะปลูกฝังหวังผลต้นอะไร ก็ย่อมได้รับผลไม่พ้นส่วน
ลูกสิงห์สัตว์จัตุบาทอาจคำนวณ มีลูกล้วนเหมือนพันธุ์ไม่ผันแปร

แต่ส่วนลูกมนุษย์สุดมุ่งหมาย มักกลับกลายกล่นเกลื่อนไม่เหมือนแม่
ไม่เหมือนพ่อหนอช่างน่าชังแท้ ควรหรือแชเชือนไปไกลพืชพันธุ์

ที่ลูกดีมีหน้าพาตระกูล เรืองจรูญดังผ่านพิมานสวรรค์
ที่ลูกชั่วตัวมารผลาญฉกรรจ์ ครอบครัวนั้นก็ต้องตรมหนองบวม

------
ไม่ได้กล่าวถึงสถานีหอไกรนะครับ (สร้างภายหลัง)

[Mongwin]

๔๘/ ถึงตำบลตะพานหินถิ่นสถาน อันสะพานเหมือนวิชารีบหาสวม
ใส่กายตนขนควบเร่งรวบรวม มัวแต่ต้วมเตี้ยมช้าหาไม่ทัน

รวยวิชาถ้ามีอุปสรรค วิชาชักจูงตนพ้นอาถรรพณ์
ข้ามกันดารผ่านขุ่นคุณอนันต์ ช่วยเลื่อนชั้นฐานาลาภาพูน


๔๙/ มาถึงบ้านคลองลาวกล่าวสำเหนียก ช่างมาเรียกคลองลาวให้เค้าสูญ
ควรเรียกร้องคลองไทยให้ไพบูลย์ สืบประยูรเผ่าพงศ์ของวงศ์ไทย


๕๐/ ถึงหัวดงพงรกปกคลุมเครือ น่าเกรงเสือจะมาอยู่อาศัย
เรามานั่งพร้อมหมดบนรถไฟ สัตว์ร้ายไม่หาญกล้ามาราวี

แต่มนุษย์สุทธิชาติอนาถหลาย ควรหรือกลายชาติเชื้อเป็นเสือหมี
อยู่บ้านเรือนนอนสบายไม่ว่าดี ต้องหลบหนีกระดอนไปนอนดิน

หนุนรากไม้ใบหญ้าต่างผ้าหมอน ต้องซุกซ่อนแอบตัวกลัวหัวบิ่น
ทั้งอดอยากปากแห้งแย่งเขากิน มดยุงริ้นกัดตอมจนผอมโซ

เที่ยวฆ่าปล้นซนทำกรรมอุบาทว์ ไม่พ้นราชอาชญามาอักโข
ประพฤติดีมีสัมมากัมมันโต จะภิญโญดีกว่าเจือเสือเป็นพาล

การเข้าใจตัวเองว่าเก่งกาจ ทำอำนาจวางโตอวดโวหาร
เที่ยวขัดใจขัดคอก่อรำคาญ ที่เขาคร้านหลีกตัวว่ากลัวตน

ยิ่งโอหังบังอาจประมาทหมิ่น ไม่มองดินมองแต่ฟ้าคอยท่าฝน
ไม่ทำมาหากินปลอกปลิ้นชน ไหนจะพ้นเวรกรรมนำบันดาล


๕๑/ บ้านวังกลมสร้างแต่ปางไหน ก็มิได้แจ้งเค้าสำเนาสาร
หรือจะเป็นวังวนชลธาร ไม่ทราบการณ์เลยไม่ใส่ใจจำ

----
บ้านคลองลาว ปัจจุบันมีสถานีรถไฟห้วยเกตุ ตั้งอยู่ใกล้ ๆ
บ้านวังกลม ปัจจุบันคือ สถานีรถไฟวังกรด

[ksomchai]

แสดงว่าตะพานหินมีฐานะเป็นตำบลมาก่อนและยกฐานะเป็นอำเภอภายหลัง ต่างกับ อำเภอบางสะพาน มีฐานะเป็นอำเภอมาตั้งแต่ต้น

**************

ปล.รถไฟขบวนที่คุณหญิงโดยสารมา จอดดงตะขบ ตั้ง ๕ วันจึงเดินทางต่อถึงตะพานหิน อิอิอิ (ล้อเล่นนะ ครับ)



รอติดตาม ต่อไป จนถึงสุโขทัย ครับ
_________________