นิราศสุโขทัย ของคุณหญิงเขื่อนเพ็ชรเสนา

[Mongwin]

[Nakhonlampang]

[Mongwin]

ขอบคุณพี่หนุ่มที่มาเพิ่มข้อสังเกตเป็นความรู้เพิ่มเติมครับ
ในวิชาภูมิศาสตร์ การเดินเรือ ก็มีคำว่า "ตำบลที่" หมายถึง ตำแหน่งแห่งที่ ด้วยครับ
http://www.navy.mi.th/ftc/km_fleet/grid_system1.php

----

๕๒/ ถึงพิจิตรคิดคะนึงถึงขุนแผน ชมว่าแสนเป็นเจ้าชู้ดูไม่ขำ
จากนางพิมไปทัพกลับมาทำ ให้พิมช้ำใจร้าวเพราะลาวทอง

เรือมาถึงบันไดไม่ขึ้นบ้าน ไม่สมานพิมให้คลายเศร้าหมอง
หล่อนละห้อยคอยท่าน้ำตานอง ไม่เข้าห้องหอขุนช้างอย่างเห็นใจ

เพราะความรักขุนแผนแสนสวาท แม่เกรี้ยวกราดเฆี่ยนป่นสู้ทนได้
รู้ผัวกลับวิ่งมารับถึงบันได ขุนแผนไม่เที่ยงธรรมนำเหตุเอง

แล้วกลับมาพาหนีสู่พิจิตร นี่ก็ผิดอีกกรรมทำข่มเหง
พระไวยรับแม่มาหากริ่งเกรง กลับใช้เพลงเจ้าชู้อีกไม่หลีกกลัว

กระทำจนวันทองต้องโทษตาย ขุนแผนร้ายวันทองจึงต้องชั่ว
พระพันวษาก็กระไรไปพันพัว เรื่องส่วนตัวเอาเขาฆ่าน่ารำคาญ

จะฆ่ากันให้บรรลัยทำไมหนา คนเกิดมาต้องตายเองเพลงสังขาร
ใครจะอยู่คู่ฟ้าสุธาธาร ไม่ช้านานเท่าใดในระวาง

พิจิตรเมืองโบราณนัยการกล่าว ว่าลูกท้าวโคตะบองปกครองสร้าง
ยังมีซากอิฐกำแพงพอแจ้งทาง เมืองวัดร้างหญ้ารกขึ้นปกคลุม

พิจิตรใหม่ย้ายมาอยู่แม่น้ำน่าน ภูมิสถานใหญ่กว้างอย่างสุขุม
มีบึงมากนักหนาข้าวปลาชุม เพราะน้ำชุ่มชื้นชะกสิการ

เดิมชื่อเมืองสระหลวงทบวงเก่า พื้นที่เล่าใหญ่โตรโหฐาร
มีบึงใหญ่ดังทะเลคะเนการ กว้างประมาณเจ็ดพันไร่น่าใคร่ชม

ปลูกบัวหลวงช่วงโชติประโยชน์หลาย เก็บเมล็ดขายบรรทุกเกวียนเดียรดาษถม
เป็นสินค้าหากำไรได้อุดม ควรนิยมกันปองแต่ของไทย

เมล็ดบัวกินดีมีกำลัง ทำได้ทั้งคาวหวานสมานไส้
ทำเป็นแป้งแห้งเก็บไปกินไกล ดัดแปลงได้โอชาสารพัน

อุตริตริอย่างใดอยากให้บอก ซื้อของนอกกินกันเล่นไม่เห็นขัน
ให้เงินทองล่องไหลไปทุกวัน ค่าน้ำมันเราก็แย่ยังแส่กิน

การกินอยู่ฟูฟ่องเป็นของง่าย การหาเงินยากหลายแทบตายสิ้น
เห็นแต่กินพล่อยพล่อยอร่อยลิ้น มิได้จินตนานัยครวจไตร่ตรอง


๕๑/ ถึงท่าฬ่อล่อหลอกกันออกฉาว ให้นึกหนาวร้อนตัวกลัวสยอง
กลัวทั่งล่อทั้งชนขนหัวพอง ขอจงผ่องพ้นล่อจนมรณา

[ksomchai]

ขอบคุณอาจารย์เอก และคุณหนุ่มนครลำปาง มากครับ ทีอธิบายเพิ่มเติม ขอย้อนกลับไปที่ตะพานหินสักครู่ นะ ครับ

ผมขอตั้งข้อสังเกตุอย่างหนึ่งเกี่ยวกับการใช้ภาษาไทยสมัยจอม ป.พิบุลสงคราม นะ ครับ จากลิงค์ที่ ๒(ข้างบน)ของอาจารย์เอก ผมลองเข้าไปอ่านดู
ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การเปลี่ยนแปลง เขตต์ ในท้องที่กิ่งอำเภอตะพานหินอำเภอท่าหลวง จังหวัดพิจิตร์
(พ.ศ.๒๔๘๑)

การใช้ คำสะกด แตกต่างจากลิงค์ที่ ๓(ล่างสุด) ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง ยกฐานะกิ่งอำเภอตะพานหิน ขึ้นอำเภอเมืองพิจิตร จังหวัดพิจิตร ขั้นเป็อำเภอขนานนามว่า อำเภอตะพานหิน
ห่างกัน ๒ ปี (๒๔๘๓)ตัวสะกดเปลี่ยนไป

จะเห็นได้ว่าตัวสะกดการันต์ หายไป ผมสังเกตุ เขตสถานีและเขตสับเปลี่ยน บางสถานียังเขียนรูปแบบเดิมอยู่เลย แต่เอาสีขาว ๆ ทา "ต์" ไว้ ยังพอมีให้เห็นในบางสถานี ครับ

*******

ปล.ต้องขออภัยนะ ครับที่ออกนอกกระทู้ แต่ผมสนใจเกี่ยวกับประวัติศาตร์มาก ครับ
_________________

[Mongwin]

มีกรณีศึกษาคล้าย ๆ กันนี้ของจังหวัดเพชรบุรีครับ แต่ช้ากว่า พิจิตร์ กลายเป็น พิจิตร

เดิมสะกดว่า เพ็ชร์บุรี
พอถึงปี ๒๔๘๕ ยุคอักขระวิบัติโดยจอมพล ป. กลายเป็น เพชรบุรี
หลังจากนั้นก็ใช้ เพชรบุรี มาโดยตลอดครับ
ที่มา:
(1) ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ให้ทำการสำรวจราษฎรในเขตเทศบาลเมืองเพ็ชร์บุรี จังหวัดเพ็ชร์บุรี (พ.ศ. ๒๔๘๔)

(2) พระราชกริสดีกา กำหนดเขตที่ดินไนบริเวนที่ที่จะเวนคืน ไนท้องที่จังหวัดเพชรบุรี จังหวัดราชบุรี จังหวัดสมุทสงครามและจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ พุทธสักราช ๒๔๘๕

----
สนุกดีครับพี่สมชาย พี่หนุ่ม และทุก ๆ ท่าน ช่วย ๆ กันแทรกเกร็ดประวัติศาสตร์ เกร็ดความรู้ ทำให้กระทู้น่าสนใจขึ้นอีกมากครับ

[headtrack]

...ขอย้อนช็อตที่ตะพานหินอีกนิดครับ...!??
ในนิราศมิได้กล่าวถึง "ชุมชนคณะลิเก" จึงไม่แน่ใจว่าเกิดขึ้นภายหลังหรือไม่น่ะครับ...!?!
_________________

Find me on Instagram: @632knongtsaikhaow

[Mongwin]

ชุมชนคณะลิเก ที่ตะพานหิน ผมค้นประวัติย้อนหลังไปได้ไม่เกิน 30-40 ปีเท่านั้นเองครับ
http://www.ryt9.com/s/tpd/860335

----

๕๒/ บ้านกระท่อมคิดดูอยู่กระท่อม มีกินพร้อมนุ่งห่มพอสมหน้า
ไม่มีหนี้ไม่มีผู้บีฑา ก็ดีกว่าอยู่สถานบ้านโตโต

แต่ขัดสนจนทวีเจ้าหนี้แหนบ เหมือนคับแคบทั้งศัตรูก็ขู่โห่
งานสะบักสะบอมเผือดผอมโซ ต้องโอดโอ้ประดาษอนาถตา

ไร้วิชาอาหารกันดารกิจ สิ้นลาภยศหมดมิตรเสน่หา
ถึงอยู่ตึกเจ็ดชั้นสุวรรณทา ก็ไม่ผาสุกจิตเหมือนติดกรง


๕๓/ ถึงแม่เทียบเห็นแต่ป่าไร่นาอ้อย ตะวันคล้อยลับไม้ไพรระหง
ให้หวิวหวิวรันทดสลดทรง นั่งบรรจงตัวไปหัวใจลอย

๕๔/ ถึงบ้านใหม่เขาปองแต่ของใหม่ ของเก่าไม่รักษาน่าละห้อย
เห็นเป็นเก่าแก่แล้วยังนั่งตะบอย ยังไม่ค่อยจะตายช่างร้ายจริง

อันของใหม่อาศัยเก่าเอากำเนิด ใช่จะเกิดอุปาติกะระดะสิ่ง
ย่อมได้นามชลัมพุชยุดพึ่งพิง ควรหรือชิงชังทำใจลำเอียง

----
บ้านกระท่อม ปัจจุบันคือ สถานีรถไฟบางกระทุ่ม

[Mongwin]

๕๕/ มาถึงพิษณุโลกประโยคสุด รถไฟหยุดค้างจังหวัดแออัดเสียง
ต่างรีบลงส่งของกองรวมเรียง พ่อเถียวเลี่ยงไปว่าภัตตาคาร

เช่าสี่ห้องของใช้ไม่ต้องขน พวกคนยลภัตตามาขนาน
ขนขึ้นให้ถึงห้องที่ต้องการ ค่อยสำราญขึ้นสำนักพักราตรี

มีเวลาพากันขึ้นรถยนต์ ถึงตำบลวัดใหญ่ประไพศรี
นมัสการพระพุทธวิสุทธี พระนามมีชินราชโอภาสทรง

ประทับในเรือนเฉลาเนาวรัตน์ เศวตฉัตรกั้นเชิดระเหิดระหง
งามประเสริฐประดุจพุทธองค์ ประทับทรงโปรดสัตว์จรัสกาล

ฉันน้อมกายถวายเบญจางคประดิษฐ์ พลางอุทิศน้ำใจอันใสสานต์
บูชาคุณตรัยรัตน์ชัชวาล ขอนิพพานจงอย่าแคล้วข้าไป

ตำนานกล่าวราวเรื่องของเืมืองนี้ พระเจ้าศรีธรรมไตรปิฎกใหญ่
เป็นกษัตริย์เชียงแสนแดนไผท มาสร้างไว้สองฝั่งข้างนที

ทั้งสร้างวัดปรางค์เจดีย์โบสถ์วิหาร พระประธานสามองค์ล้วนทรงศรี
เมื่อพุทธศกดกพันห้าร้อยปี ท้าวโกสีย์แปลงมาช่วยอำนวยการ

ปั้นเบ้าหล่อต่อเสริมพระนลาฏ ตรีศูลพาดไว้ประจักษ์ศักดาหาญ
พระชินราชอาจองค์แทนทรงญาณ ให้ยืนนานชั่วกัลป์พุทธันดร

แล้วกราบลาองค์พระชินราช ยุรยาตรหวนไห้ฤทัยถอน
ขึ้นที่พักพร้อมหน้าคลายอาวรณ์ สโมสรรับอาหารสำราญรมย์

มีโต๊ะตั้งทั้งบ๋อยคอยปฏิบัติ สารพัดตามจะซื้อชื่อขนม
ตะเกียงแสงจันทร์จ้าเป็นน่าชม ฝนระดมตกใหญ่ในราตรี

แขกยามแบกปืนยาวเที่ยวก้าวตรวจ วางท่าอวดอำนาจดังราชสีห์
ตามหน้าห้องช่องทางที่ขวางรี สองชั้นมีหลายสิบห้องต้องระวัง

สามชั้นมีสี่ห้องละสองบาท เตียงสะอาดเอี่ยมดีมีที่นั่ง
หน้าห้องมีเฉลียงโถงลูกกรงบัง ห้องน้ำทั้งห้องถ่ายอยู่ฝ่ายบน

ห้องสองชั้นเป็นพื้นคืนละบาท ความสะอาดธรรมดาอย่าฉงน
ให้กุญแจคนละห้องไม่ต้องปน ฝนตกจนตีหนึ่งจึงได้ซา

[Nakhonlampang]

[Mongwin]

ที่น่าสนใจอีกประการหนึ่งคือ
ในพจนานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๔๙๓
ให้ความหมายของคำว่า ตำบล ว่า